Zapory na Cyprze w stanie krytycznym: dziewięć lat ostrzeżeń pozostało bez reakcji

Problemy z bezpieczeństwem i zarządzaniem zasobami wodnymi na Cyprze nasilają się pomimo wieloletnich ostrzeżeń ekspertów. Zgodnie z nowym raportem Biura Audytu Państwowego, opublikowanym w poniedziałek, wiele systemowych braków, wykrytych już w 2016 roku, pozostaje nierozwiązanych.

Sytuację komplikuje zmiana klimatu, nasilające się susze i rosnące zapotrzebowanie na wodę. Jednak realizacja programów rządowych przebiega powoli. Z 60 projektów zaplanowanych w ramach 15-letniego Planu Rozwoju Zasobów Wodnych (2016–2030) ukończono tylko 14, przy łącznych wydatkach około 767 mln €. Brakuje również przejrzystej kontroli nad wykorzystaniem środków.

Szczególne obawy budzi stan zapór. Na Cyprze znajduje się 104 duże zapory, z których 56 jest zarejestrowanych w Międzynarodowej Komisji ds. Dużych Zapór (ICOLD). Wiele z nich przekroczyło okres eksploatacji i działa bez certyfikatów bezpieczeństwa, instrukcji obsługi i systematycznej konserwacji. Żadna prywatna zapora nie przeszła dotąd niezależnej inspekcji, a duże obiekty nie otrzymały końcowych świadectw bezpieczeństwa.

Brak jest także map możliwych stref zalewowych dla zapór położonych w pobliżu terenów zamieszkanych. Wyraźnym przykładem problemów jest przeciek na zaporze Mavrokolimbos w styczniu 2025 roku, spowodowany awarią rurociągu i ujawniający trudności w prowadzeniu prac naprawczych.

Negatywne konsekwencje dotyczą także instalacji odsalania, które odgrywają kluczową rolę w zaopatrzeniu wyspy w wodę. Zrzut słonego roztworu do morza już wpływa na florę morską w rejonach Larnaki i Dekelii, a woda z instalacji odsalania ma właściwości korozyjne, uszkadzając systemy domowe.

Sytuacja wód podziemnych również budzi niepokój: około 64% warstw wodonośnych jest chemicznie zanieczyszczonych, głównie z powodu azotanów i zasolenia. Straty wody w sieciach przekraczają 200 mln m³ rocznie, a w niektórych gminach poziom wycieków sięga 29%.

Kontrola jakości wody pitnej pozostaje niewystarczająca: tylko jedna czwarta studni ma wyznaczone strefy ochronne, a wiele organów wodociągowych nie prowadzi systematycznego monitoringu. Opóźniają się także programy zarządzania powodziami i zbierania wody deszczowej, chociaż potrzeba takich działań została zasygnalizowana już w 2009 roku.

Audytorzy nalegają na stworzenie strategicznego systemu planowania i jasnej koordynacji między instytucjami. Bez woli politycznej i skoordynowanych działań Cypr ryzykuje poważnymi przerwami w dostawie wody oraz zagrożeniami dla ludności, infrastruktury i środowiska naturalnego.